Maashorst

Vanavond is het coalitieakkoord in de raad besproken. Hieronder de reactie van de SP fractie zoals uitgesproken door Spencer Zeegers

Het valt niet mee om niet cynisch of sarcastisch te worden na alles wat we meegemaakt hebben sinds de verkiezingen. Wat ons daarbij helpt is de enorme steun en sympathie die we van vele, vele mensen gekregen hebben de laatste weken. En daarbij gaat het echt niet alleen om SP-stemmers!  Die mensen zijn kwaad, teleurgesteld en gefrustreerd. Ze hebben gebeld, gemaild, ons massaal opgezocht in het dorp en zelfs handgeschreven brieven gestuurd.

Velen zeggen dat stemmen geen zin meer heeft, anderen zeggen dat ze de volgende keer voor het eerst SP gaan stemmen, maar duidelijk is dat de kloof tussen politiek en bevolking groter dan ooit  is geworden. De vraag is natuurlijk waaróm die mensen zo boos zijn en waaróm ze het zo belangrijk vonden en vinden dat er in Uden echt een andere koers moest komen. En dat, voorzitter, heeft alles te maken met de grote zorgen die mensen zich maken. Over de zorg voor ouderen, over de jeugdzorg, over de betaalbaarheid van huurhuizen, over het kunnen vinden van fatsoenlijk betaald werk, over het oplossen van schulden, kortom over die andere kloof die nu aan het ontstaan is. Namelijk, die van een coalitie die zegt dat alles de eigen verantwoordelijkheid van mensen is aan de ene kant en aan de andere kant mensen die erop rekenen dat hun gemeente ook daadwerkelijk voor hen opkomt als ze in nood komen of zijn. De kloof tussen een optredende of een terugtredende overheid, de kloof tussen een gemeente die zegt dat mensen het zelf maar uit moeten zoeken en een gemeente die solidariteit organiseert en die snapt dat het bij duurzaamheid niet alleen over zonnepanelen gaat, maar juist om sociale duurzaamheid. 

Daarom vooral is het feit dat de SP nu buitenspel gezet is door het zoveelste machtsspelletje slecht, heel slecht voor Uden. En let wel voorzitter, daarbij gaat het dus niet om de persoonlijke belangen van de SP-ers die hier in de zaal zitten, maar juist om de mensen waar wij voor staan.

Ik zou langzamerhand een boek kunnen schrijven over de onderhandelingen en dat komt misschien nog wel eens, maar ik wil u niet tot diep in de nacht bezig houden. En zeker wil ik nu geen vier avonden intensief praten om dan te zeggen dat het allemaal niet goed voelt. Achteraf kan ik zeggen dat we niet met drie, maar met vier fracties zaten te onderhandelen. Die vierde fractie was onzichtbaar, maar wel nadrukkelijk aanwezig:  de fractie van VVD/Leefbaar Uden en haar lijsttrekker Peerenboom die gedurende de gesprekken op de wethoudersgang doorlopend druk heeft uitgeoefend op Jong Uden. Hij zou zijn baan eens kwijtraken…

Achteraf zegt óns gevoel dat we toch vooral hebben zitten onderhandelen met een buikspreekpop van de verliezer van de verkiezingen. En, laat ik nog maar eens bij gevoel stilstaan, was het niet Jong Uden die de SP regelmatig verweet dat bepaalde argumenten, bijvoorbeeld rond de Rooie School, gebaseerd waren op emotie, een ander woord voor gevoel. Toen mocht het niet, nu blijkbaar wel. En dus niet omdat de SP niet in staat zou zijn compromissen te sluiten, want dat zijn we wel. En dat weet Jong Uden maar al te goed, want ze hadden toch het nodige binnengehaald!

Volgens veel psychologen gaat aan elk gevoel een gedachte vooraf. En wat waren dan de gedachten bij Jong Uden? Dat de SP en het CDA zouden aanschuiven om alles hetzelfde te laten? Dat de gemeente vooral maar door kan gaan met geld uitgeven aan laat ik het maar noemen ‘feestelijke zaken’? Dat het helemaal niet nodig is juist voor de zware zorgtaken die op ons afkomen extra zuinig te zijn met andere uitgaven? Dat er in een college met de SP erin geen discussie zou plaatsvinden over vanzelfsprekendheden die helemaal niet vanzelfsprekend zijn? Dat echte innovatie totaal iets anders is dan nog meer winkels of evenementen? Dat kritiek en klachten geen vervelende dingen zijn, maar juist broodnodig om als gemeente te leren? Voorzitter, ik kan er alleen maar naar raden, maar natuurlijk voelt het heel slecht als je wéét dat je nee gaat zeggen, omdat je al met een ander praat, maar geen argumenten hebt om de stekker eruit te trekken. Als je wéét dat je op het punt staat een andere coalitie te smeden. Als je wéét dat het onfatsoenlijk is om zo te handelen. Ja voorzitter, natuurlijk geeft dat een slecht gevoel…

En nu ik het toch over fatsoen heb: had de VVD niet even een paar dagen kunnen wachten? Om de formatierol die de SP had gewoon fatsoenlijk af te laten maken? Of was het behoud van de zetel zo belangrijk dat alles, inclusief fatsoen moest wijken? Nee, het duurde nog geen vijf minuten of de afspraak was al gepland. En dat zonder de SP en het CDA op de hoogte te stellen. En hadden Gewoon Uden en de PvdA, het enige linkse alternatief in Uden zoals ze zelf zeiden in de campagne, niet een dagje kunnen wachten tot SP en CDA een volgende stap zouden kunnen zetten? Zonder hen was deze coalitie er niet gekomen… Had de PvdA op basis van haar eigen programma niet veel liever met de SP samen de zorg en de andere transities vorm geven? Blijkbaar niet, zo belust waren ze. 

En wat te zeggen over D66. Eerst aan de SP laten weten dat ze oppositie gaan voeren en niet in zijn voor een coalitierol, dan in de krant schande spreken over de gang van zaken en uit eigen beweging naar de SP komen om te zeggen dat ze eventueel wel mee willen doen in een coalitie met de SP? Om vervolgens een paar dagen later gewoon aan te schuiven bij de zittende coalitie. D66, de partij van de duurzaamheid gedraagt zich echt als een windmolentje, gewoon met alle winden meewaaien. En waar de vorige fractievoorzitter van D66 blijkbaar af en toe te clownesk was, is dit natuurlijk helemaal een circusact, maar dan niet grappig. Het argument dat de SP anders ‘alleen zou staan in de oppositie’ is natuurlijk het toppunt van arrogantie.

Ik heb nog weinig gezegd over het CDA en wil dat hier toch graag doen. Zij noemden het onderhandelen met de SP constructief en positief en ik kan hier zeggen dat dit wederzijds was. Met gemeenschappelijke zaken als de zorg en wijkgericht werken had de samenwerking mooie dingen op kunnen leveren. Dat het CDA principieel besloten heeft niet aan te schuiven bij de zittende coalitie, verdient echt onze waardering. Het CDA is de partij die in het verleden vaak en van alle kanten het verwijt kreeg de arrogantie van de macht te belichamen. Met de keuze van nu laten ze zien dat ze dat achter zich hebben gelaten, dat ze geleerd hebben. Die rol, dat vaandel van de arrogantie van de macht is met verve overgenomen door de VVD/Leefbaar Uden. Dat werd al duidelijk tijdens de vorige periode, maar is nu helemaal bevestigd. En voorzitter, dat is uiteindelijk een heilloze weg.

Voorzitter, dit gedeelte van mijn verhaal ga ik afronden; dadelijk ga ik het nog over het coalitieakkoord hebben. Ons gevoel stond goed verwoord in het BD van afgelopen zaterdag: we zijn gewoon genaaid. Maar met ons hoeft niemand medelijden te hebben. Dat ligt wel anders voor de mensen die hun hoop gevestigd hadden op een andere koers. Ze kunnen hun borst natmaken, maar dan wel in het besef dat ze in de SP nog steeds een betrouwbare en erg actieve bondgenoot hebben. Die er nog harder dan tot nu toe tegen aan zal gaan en nog meer zijn best zal doen om de rauwe werkelijkheid hier in deze zaal in te brengen.

Dan het coalitieprogramma, daar valt echt heel veel over te zeggen. Een eerste bespreking in onze fractie leverde al meer dan 60 punten op. Nee, bent u maar niet bang, die ga ik samenvatten.

En dan moet ik toch beginnen met het al dan niet bewust gebruiken van zeer vage, onduidelijke en soms gewoon knullige taal. De SP zou ook een akkoord op hoofdlijnen gewild hebben, maar dan concreet en niet wazig. Zodat je niet hoeft te gissen welke kant het op gaat. Betekent bijvoorbeeld de vage zin over het MRK nu dat ze hun deuren moeten sluiten en dat het vrijkomende geld wordt gebruikt om de pretzaken uit diverse programma's te realiseren? Wij denken van wel en zullen er alles aan doen deze echt waardevolle plek voor Uden te behouden. Zo zijn er talloze voorbeelden van vaagtaal te vinden. Een mooi voorbeeld van knullige taal zien we op pagina 10, waar staat dat armoede ondersteund wordt… in plaats van bestreden! 

Een tweede zeer opvallende zaak is de behoudzucht. “Ze hieven het glas, ze deden een plas en lieten alles zoals het was”, lijkt echt het motto van deze coalitie. Tussen de regels door lezen we dat er weer bakken geld uitgetrokken moeten worden voor bijvoorbeeld een nieuwe vloer in het centrum of voor het in stand houden of zelfs uitbreiden van een overbodig bedrijventerrein. Kortom gewoon doorgaan met veel geld naar stenen in plaats van naar mensen.

En dat brengt me naar een derde en misschien wel het meest ernstige punt uit het akkoord. Als een blauwe draad loopt er doorheen dat mensen aan hun lot worden overgelaten. Zelf verantwoordelijk voor hun zorg, zelf hun schulden oplossen, zelfredzaamheid als hoogste goed. De PvdA heeft mee onderhandeld, maar het woord solidariteit komt niet één keer voor… hoezo links alternatief? Wel staat er iets over een vangnet. Maar een vangnet is vooral nuttig als mensen al gevallen zijn, het is een allerlaatste redmiddel. Hoe voorkomen we dat mensen vallen? Dat ouderen verkommeren in eenzaamheid, dat mensen moeten bewijzen dat ze zorg gewoonweg hard nodig hebben, dat werklozen jarenlang aan het lijntje gehouden worden met een minimumloon, dat mensen perspectiefloos in de schulden zitten? Daarover vinden we niets concreets in het programma. Ja, er staat wel dat armoede actief wordt opgelost, maar gaan we dan de uitkeringen verhogen? Of ambitieus enkele honderden echte banen creëren? Er staat zelfs een cynisch zijn in. “Kinderen die in armoede opgroeien blijven door de gemeente structureel ondersteund worden”. M.a.w: als jullie arm blijven, blijven wij jullie steunen… Betekent dit het accepteren van die blijvende armoede? Waar staat hoe die kinderen eruit gehaald worden? 

Voorzitter, we hebben het hier vaker betoogd: met naïef optimisme over eigen kracht en eigen verantwoordelijkheid onderschat je echt de ernst en de complexiteit van de problemen én het menselijk leed erachter. En je overschat de mogelijkheden die mensen hebben in een samenleving die verregaand geïndividualiseerd is en waarin iedereen moet werken om rond te kunnen komen. En zet je uiteindelijk veel mensen weg als losers, als mensen die blijkbaar niet in staat waren zichzelf aan hun eigen haren omhoog te trekken en dat vooral zichzelf moeten verwijten.

Er staan vage woorden in over betaalbare woningen. Het dreigement aan Area is niet zo vaag: doe wat wij willen of we halen er een ander bij… Maar als dat gebeurt, zorg dan dat je eerst als gemeente een goed volkshuisvestingsbeleid hebt, mét een volkshuisvestingsverordening waarin de raad urgentie en toewijzing regelt. En stel harde eisen aan de aanvangshuren en de huurverhoging, maar stel daar ook een halvering van de grondprijs tegenover. Kijk, dat staat er allemaal niet.

En dat is een vijfde punt. Er staat heel veel niet in, vooral over de jeugdzorg, de Wajong, de WSW, de AWBZ, de bijstand, de uitwerking van wat de raad op de heidagen heeft besproken. Terwijl de kranten bol staan van de zorgen over zorg, vandaag nog over de mantelzorgboete en de bijstandsouders die in de knel komen, is het coalitieakkoord vooral blanco. We denken dat deze manco’s niet per ongeluk zijn; het is de PvdA blijkbaar niet gelukt de vele punten uit programma in te brengen en dat kan niet anders betekenen dan dat het sociale beleid een zeer hoog VVD-gehalte zal krijgen. Gecombineerd met de ervaringen dat het college zowat alles onder de uitvoering rekent, betekent dit dat de oppositie binnen en buiten de raad er weer hard aan moet trekken om Uden nog een beetje sociaal te houden. We missen elke vorm van ambitie op sociaal gebied, zoals het creëren van bijvoorbeeld 500 banen met een fatsoenlijk loon of het realiseren van 250 huurwoningen onder de 550 euro.

Als zesde zien we gewoon dat er allerlei ‘feestelijke zaken’ opgenomen zijn. Waarom kan een 18-min alcoholvrij café niet gewoon in De Pul? Die is daar toch voor, is al ingericht en er gaat al subsidie naar toe. Tot die feestelijke zaken rekenen we ook maar de Rooie School. Die zal en moet er komen, of het nu nodig is of niet. Het niet willen onderzoeken van renovatie, is ook veelzeggend voor het zogenaamde koploperschap inzake duurzaamheid. We begrijpen trouwens dat nu langzamerhand het besef begint door te dringen dat die nieuwbouw wel heel veel nadelen gaat opleveren.

Zeven. De passages over dienstverlening en handhaving roepen vele vraagtekens op. Waarom alleen maar op woensdag- en vrijdagmiddag vrije inloop bij de publieksdienst? Zo’n beperking slaat nergens op. Echt heel veel mensen ergeren zich aan de beperking die er nu is. 

Over handhaving maken we ons ernstig zorgen. Wat betekent de term Udense, menselijke maat bij het handhaven van regels? Wordt wel of niet ingrijpen afhankelijk van wie er tegenover je staat? Of is het een mooi woord voor de herintroductie van willekeur? Kan de coalitie exact definiëren wat de norm 'Udense, menselijke maat' betekent bij het handhaven van parkeren, overlast, bestemmingsplannen, drankverstrekking aan minderjarigen, sportkantines, uitkeringen, milieuvergunningen, fietsen door het centrum, of het aantreffen van een drugslaboratorium, etc? Zodat de Udense handhaver in de praktijk ook weten waar ze aan toe zijn? Evenals de eventuele overtreders, of juist de slachtoffers van een en ander?

Voorzitter, ik kom langzamerhand tot een afronding. We hadden nog veel meer punten naar voren kunnen brengen en zullen dat de komende tijd zeker ook doen. Ik wil nu nog zeggen dat er in het akkoord óók zaken staan die we kunnen ondersteunen, mits ze goed uitgewerkt worden. Bijvoorbeeld ondersteuning voor startende ondernemers; graag zullen we daar onze bijdrage aan leveren. Maar de hoofdconclusie is dat het programma echt onder de maat is qua duidelijkheid en uitwerking. Dat de mensen die echt moeten kunnen rekenen op de gemeente als het gaat om zorg, inkomen of andere steun er zeer bekaaid afkomen.

Ik begon ermee dat het niet meevalt om niet sarcastisch of cynisch te worden. Ik hoop duidelijk gemaakt te hebben dat we blijven gaan voor goed inhoudelijk beleid. Daar zijn soms harde woorden voor nodig, en dat is nu zeker het geval. Het mag u duidelijk zijn dat wij niet instemmen. Het mag duidelijk zijn dat we volop oppositie gaan voeren, zelfs zonder begeleiding van D66. En het mag duidelijk zijn dat we daarmee één doel voor ogen houden en hebben: een sociaal Uden, waar niemand uit de boot valt.